زنجیره بلوکی سازمانی چیست؟ معرفی ۸ زنجیره بلوکی سازمانی برتر
زنجیره بلوکی سازمانی (Enterprise Blockchain) تکنولوژی‌ای است که با تمرکز بر نیازهای خاص نهادها و کسب‌وکارها توسعه یافته است. این نوع زنجیره بلوکی بر خلاف زنجیره بلوکی‌های عمومی، خصوصی و مجوزدار است و عمدتاً برای بهبود فرایندها، بالا رفتن ایمنی و تسهیل همکاری بین نهادها استفاده می‌شود.این تکنولوژی با توجه به قابلیت سفارشی‌سازی بالا و امکان یکپارچگی با سیستم‌های موجود، به‌عنوان ابزاری تحول‌آفرین در صنایع مختلف موردتوجه قرار گرفته است.
برای آشنایی بیشتر با زنجیره بلوکی سازمانی و نقش آن در تحول کسب‌وکارها، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
Toggleزنجیره بلوکی سازمانی چیست؟
زنجیره بلوکی سازمانی یک نوع ویژه از زنجیره بلوکی است که برای استفاده در محیط کسب‌وکارها طراحی شده است. برخلاف زنجیره بلوکی‌های عمومی مانند بیت کوین که دسترسی به آن‌ها برای همه امکان‌پذیر است، زنجیره بلوکی‌های سازمانی به‌صورت خصوصی و مجوزدار هستند. این مهم بدان معنا است که فقط افراد یا نهادهای تأییدشده قادر به مشارکت در این پلتفرم‌ها هستند تا ایمنی و محرمانگی اطلاعات تضمین شود. این نوع زنجیره بلوکی برای پاسخ به نیازهای خاص نهادها، مانند مدیریت زنجیره تأمین، سرویس‌های اقتصادی و بهداشت و درمان طراحی شده است.
زنجیره بلوکی سازمانی از فناوری دفتر کل توزیع‌شده (DLT) بهره می‌برد که امکان ثبت و پیگیری تراکنش‌ها را به‌صورت امن و شفاف فراهم می‌کند. یکی از ویژگی‌های کلیدی این نوع زنجیره بلوکی، قراردادهای هوشمند است که فرایندهای کسب‌وکار را به‌صورت خودکار انجام و از این طریق کارایی و دقت را بالا رفتن می‌دهند. همچنین، مکانیسم‌های توافق در این زنجیره بلوکی‌ها بر پایه الگوریتم‌هایی مانند اثبات صلاحیت (PoA) یا تحمل خطای بیزانس عملی (PBFT) است که با توجه به نیازهای پلتفرم‌های خصوصی طراحی شده‌اند.
از جمله مزایای زنجیره بلوکی سازمانی می‌توان به بالا رفتن ایمنی و اعتماد، وضوح بیشتر و بهبود کارایی عملیاتی اشاره کرد. این تکنولوژی با نزول نیاز به دلال‌ها، زمان و هزینه تراکنش‌ها را کم می‌کند و برای بسیاری از صنایع از جمله بانک‌داری، زنجیره تأمین و بهداشت و درمان، راه‌حلی ایده‌آل به‌شمار می‌آید.
در نهایت، با توجه به تطبیق‌پذیری بالا، زنجیره بلوکی سازمانی می‌تواند با سیستم‌های موجود به‌راحتی یکپارچه شود و پذیرش آن را در نهادها تسهیل کند.
زنجیره بلوکی سازمانی چه ویژگی‌هایی دارد؟
زنجیره بلوکی سازمانی ویژگی‌هایی دارد که آن را برای کاربردهای تجاری و سازمانی مناسب می‌سازد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- محرمانگی و کنترل دسترسی: برخلاف زنجیره بلوکی‌های عمومی، زنجیره بلوکی سازمانی دسترسی محدود و کنترل‌شده‌ای دارد که به نهادها امکان میدهد تا افراد و نهادهای خاصی را به پلتفرم خود اضافه کنند. این ویژگی به حفظ ایمنی و محرمانگی داده‌ها یاری میدهد.
- قابلیت توسعه: زنجیره بلوکی‌های سازمانی به‌نوعی طراحی شده‌اند که بتوانند حجم بالای تراکنش‌ها را مدیریت کنند. این قابلیت توسعه به‌ویژه در نهادهای بزرگ که روزانه هزاران تراکنش انجام می‌دهند، اهمیت دارد.
- سفارشی‌سازی و تطبیق‌پذیری: یکی دیگر از ویژگی‌های مهم زنجیره بلوکی سازمانی، امکان سفارشی‌سازی آن بر اساس نیازهای خاص هر نهاد است. این زنجیره بلوکی‌ها می‌توانند با سیستم‌های موجود در نهادها یکپارچه شوند و برای کاربردهای خاص، مانند مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت دارایی‌ها و قراردادهای هوشمند استفاده شوند.
- ایمنی پیشرفته: ایمنی در زنجیره بلوکی سازمانی بسیار حیاتی است؛ زیرا داده‌ها و تراکنش‌ها نیاز به حفاظت بالایی دارند. این نوع زنجیره بلوکی از تکنیک‌های رمزنگاری پیشرفته و مکانیسم‌های توافق پیچیده‌ای استفاده می‌کند که ایمنی پلتفرم را تضمین می‌کنند. همچنین، به دلیل کنترل دسترسی محدود، احتمال نفوذ و حملات سایبری نزول می‌یابد.
- یکپارچگی با سیستم‌های موجود: زنجیره بلوکی سازمانی می‌تواند با زیرساخت‌های IT موجود در نهادها به‌راحتی ادغام شود. این قابلیت یکپارچگی، به نهادها اجازه میدهد تا بدون نیاز به تغییرات بزرگ در سیستم‌های خود، از فناوری زنجیره بلوکی بهره‌مند شوند.
ویژگی‌های بالا زنجیره بلوکی سازمانی را به ابزاری قدرتمند برای بهبود کارایی، ایمنی و وضوح در فرایندهای سازمانی تبدیل می‌کند.
تفاوت زنجیره بلوکی سازمانی با سایر زنجیره بلوکی‌ها چیست؟
یکی از تفاوت‌های اساسی بین زنجیره بلوکی‌های سازمانی و سایر زنجیره بلوکی‌ها، قابلیت قرارداد هوشمند است. زنجیره بلوکی‌های سازمانی به‌طور ویژه با تمرکز بر قراردادهای هوشمند طراحی شده‌اند. این قابلیت به نهادها امکان میدهد تا فرایندها را خودکار کرده و سیستم‌های مبتنی بر زنجیره بلوکی ایجاد کنند. درنتیجه، هنگام انتخاب یک زنجیره بلوکی برای استفاده سازمانی، باید به قدرت و تطبیق‌پذیری قراردادهای هوشمند آن توجه ویژه‌ای داشت.
در مقابل، بلاک چینی که از قرارداد هوشمند پشتیبانی نمی‌کند یا در صورت پشتیبانی، آن‌قدر محدود و پیچیده است که کسب‌وکارها نمی‌توانند به‌راحتی از آن بهره‌برداری کنند، به‌عنوان یک زنجیره بلوکی سازمانی مناسب در نظر گرفته نمی‌شود. به‌عنوان مثال، بیت کوین یک زنجیره بلوکی سازمانی به‌شمار نمی‌آید؛ زیرا با وجود استفاده گسترده‌اش برای دریافت، ذخیره و ارسال دارایی‌های دیجیتال، ایجاد برنامه‌ها و سیستم‌های کاربردی روی آن به‌سختی امکان‌پذیر است. بااین‌حال، تلاش‌هایی برای افزودن قابلیت قرارداد هوشمند به زنجیره بلوکی بیت کوین صورت گرفته که پروژه RSK از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها است.
انواع زنجیره بلوکی‌های سازمانی
زنجیره بلوکی‌های سازمانی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد که به نهادها یاری میدهد تا مناسب‌ترین نوع زنجیره بلوکی را برای نیازهای خود انتخاب کنند. در ادامه به توضیح مفصل هر یک از این دسته‌ها می‌پردازیم.
زنجیره بلوکی‌های خصوصی
زنجیره بلوکی‌های خصوصی (Permissioned Blockchains) یا مجوزدار، به‌صورت ویژه برای کاربردهای سازمانی طراحی شده‌اند. این نوع زنجیره بلوکی‌ها فقط به کاربران و نهادهای مشخص و تأییدشده اجازه می‌دهند که به پلتفرم دسترسی پیدا کنند. در این سیستم‌ها، کنترل کامل روی داده‌ها و فرایندها در دست نهادها است و معمولاً هر نهاد باید مجوزهای خاصی برای دسترسی و تعامل با زنجیره بلوکی داشته باشد.
ویژگی‌ها و مزیت‌ها:
- کنترل بیشتر: نهادها می‌توانند به‌طور دقیق کنترل کنند که چه کسانی به پلتفرم دسترسی داشته باشند و چه نوع داده‌هایی مبادله شوند.
- حریم خصوصی و ایمنی: با محدودکردن دسترسی به پلتفرم، نهادها می‌توانند حریم خصوصی و ایمنی داده‌های خود را حفظ کنند.
- سرعت و کارایی: زنجیره بلوکی‌های خصوصی معمولاً سرعت و کارایی بالاتری دارند؛ چرا که نیاز به اجماع گسترده‌ای مانند زنجیره بلوکی‌های عمومی ندارند.
زنجیره بلوکی‌های ترکیبی
زنجیره بلوکی‌های ترکیبی (Hybrid Blockchains)، همان‌طور که از نامشان پیدا است، ترکیبی از ویژگی‌های زنجیره بلوکی‌های عمومی و خصوصی هستند که به نهادها امکان می‌دهند تا از مزایای هر دو نوع زنجیره بلوکی بهره‌مند شوند. این نوع زنجیره بلوکی، داده‌های حساس را به‌صورت خصوصی نگه می‌دارد و هم‌زمان، داده‌های عمومی را برای تأمین وضوح و اعتماد، به‌صورت عمومی منتشر می‌کند.
ویژگی‌ها و مزیت‌ها:
- تطبیق‌پذیری: تنظیم دسترسی به داده‌ها بر اساس نیازهای نهاد
- ایمنی: محافظت از داده‌های حساس در لایه خصوصی
- قابلیت توسعه: نزول حجم داده‌های عمومی برای کارایی بهتر
- کنترل حریم خصوصی: مدیریت دقیق اطلاعات عمومی و خصوصی
زنجیره بلوکی کنسرسیوم
زنجیره بلوکی کنسرسیوم (Consortium Blockchain) نوعی از زنجیره بلوکی خصوصی است که به‌جای یک نهاد، توسط گروهی از نهادها یا کمپانی‌ها مدیریت می‌شود. این گروه مشترک که به‌عنوان کنسرسیوم شناخته می‌شود، مسئولیت تصمیم‌گیری راجع به مقررات پلتفرم، حقوق دسترسی و اعتبارسنجی تراکنش‌ها را بر عهده دارد. در این نوع زنجیره بلوکی، دسترسی به پلتفرم محدود به اعضای کنسرسیوم است و سایر کاربران خارجی امکان مشارکت در پلتفرم را ندارند.
ویژگی‌ها و مزیت‌ها:
- کنترل مشترک: مدیریت پلتفرم توسط چندین نهاد به‌جای یک نهاد مرکزی
- ایمنی و حریم خصوصی: دسترسی محدود به اعضای کنسرسیوم برای محافظت از داده‌ها
- قابلیت توسعه بهتر: به دلیل تعداد محدود کاربران، پلتفرم می‌تواند تراکنش‌ها را سریع‌تر و با کارایی بیشتری پردازش کند
- وضوح داخلی: بین اعضای کنسرسیوم، وضوح کامل در تراکنش‌ها و داده‌ها وجود دارد
کاربردهای زنجیره بلوکی سازمانی
زنجیره بلوکی‌های سازمانی کاربردهای وسیعی در صنایع مختلف دارند. بعضی از مهم‌ترین موارد استفاده عبارت‌اند از:
- مدیریت زنجیره تأمین: زنجیره بلوکی‌های سازمانی می‌توانند با ارائه دید و وضوح یکپارچه، مدیریت زنجیره تأمین را بهبود بخشند. این فناوری امکان ردیابی زنده کالاها، تأیید صحت محصولات و به اشتراک‌گذاری امن اطلاعات بین ذی‌نفعان را فراهم می‌آورد. بدین ترتیب، زنجیره بلوکی‌ها به نزول تقلب، جعل و ناکارآمدی در فرایندهای زنجیره تأمین کمک می‌کنند.
- سرویس‌های اقتصادی: کاربرد زنجیره بلوکی سازمانی می‌تواند در حوزه سرویس‌های اقتصادی نیز باشد. به‌این‌صورت که سرویس‌های اقتصادی را با امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تر، ایمن‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر متحول کند. این فناوری می‌تواند پرداخت‌های بین‌المللی را تسهیل و امور مالی را ساده‌سازی کند، انطباق با مقررات قانونی را خودکار کند و احراز هویت را بهبود بخشد.
- مراقبت‌های بهداشتی: زنجیره بلوکی‌های سازمانی می‌توانند ایمنی، حریم خصوصی و قابلیت همکاری داده‌های مربوط به نظام سلامت را ارتقا کنند. این فناوری می‌تواند به اشتراک‌گذاری امن سوابق بیمار، ساده‌سازی فرایندهای صورت‌حساب پزشکی، بیمه و بهبود مدیریت زنجیره تأمین دارو کمک کند. با ارائه سابقه‌ای غیرقابل دست‌کاری و قابل حسابرسی از تراکنش‌های نظام سلامت، بلاک چین‌های سازمانی می‌توانند ایمنی بیمار و یکپارچگی داده‌ها را بالا رفتن دهند.
- انرژی و تأسیسات: زنجیره بلوکی‌های سازمانی می‌توانند با فعال کردن خرید و فروش همتابه‌همتا، مدیریت پلتفرم و ردیابی دارایی‌ها، سیستم‌های انرژی و ابزارها را بهینه کنند. این فناوری می‌تواند ادغام منابع انرژی تجدیدپذیر را تسهیل کرده، تسویه‌حساب‌های انرژی را خودکار کند و کارایی انرژی را بالا رفتن دهد. زنجیره بلوکی‌های سازمانی همچنین می‌توانند با فعال کردن تراکنش‌های بدون مرکزیت و شفاف انرژی، به ایجاد زیرساخت انرژی پایدارتر و انعطاف‌پذیرتر کمک کنند.
معرفی بلاک چین‌های نوین در لایه سازمانی
زنجیره بلوکی‌های نوین در لایه سازمانی تحولی بزرگ را در دنیای فناوری و مدیریت کسب‌وکارها ایجاد کرده‌اند. این زنجیره بلوکی‌ها با تمرکز بر امکانات پیشرفته‌ای مانند قراردادهای هوشمند و ایمنی بالا، به نهادها امکان می‌دهند تا فرایندهای خود را به شکلی کارآمدتر و با وضوح بیشتری مدیریت کنند. در ادامه فهرستی از زنجیره بلوکی‌های سازمانی را مرور می‌کنیم
کوردا
کوردا (Corda) یک بلاک چین متن‌باز است که از الگوریتم اجماع تحمل خطای بیزانس (BFT) استفاده می‌کند. این پلتفرم قابلیت‌هایی را معرفی کرده است که بهبود طراحی و پیاده‌سازی در لایه سازمانی را تسهیل می‌کند. برنامه‌های بدون مرکزیت (dApps) و پلتفرم‌های دارای مجوز این پلتفرم از چارچوبی قابل‌اتصال و طراحی ساده بهره می‌برند تا به‌طور مؤثر عمل کنند.
امروزه بعضی از بزرگترین کمپانی‌های فناوری جهانی، از جمله اینتل و مایکروسافت، از مزایای زنجیره بلوکی کوردا بهره می‌برند. درحال‌حاضر، کوردا R۳ با بیش از ۶۰ کمپانی شراکت استراتژیک دارد و این فهرست همچنان در حال گسترش است.
ایاس
ایاس (EOS) در سال ۲۰۱۷ با هدف ارائه سرویس ها به کمپانی‌های بزرگ جهانی شروع به کار کرد. این پلتفرم کارایی و ایمنی بالایی را برای مشتریان خود فراهم می‌کند و به‌عنوان یک پروژه متن‌باز، چندین مزیت را به‌طور هم‌زمان ارائه میدهد.
ساختار زنجیره بلوکی ایاس قادر است درخواست‌ها و تراکنش‌های داده را با تأخیر کم پردازش کند. این پلتفرم رابط‌هایی برای عرضه پیام و درخواست داده دارد که به‌طور قابل‌‍توجهی کارایی را بهبود می‌بخشند. رابط عرضه پیام به قراردادهای هوشمند اجازه میدهد پیام‌ها را منتشر کنند، درحالی که رابط درخواست داده به توسعه‌دهندگان امکان دسترسی به داده‌ها را در زمان واقعی میدهد.
زنجیره بلوکی آی‌بی‌ام
بسیاری از افراد از حضور طولانی‌مدت IBM در حوزه زنجیره بلوکی شگفت‌زده هستند. این کمپانی در سال ۲۰۱۷ از طریق زنجیره بلوکی خصوصی خود با نام IBM Blockchain وارد این عرصه شد.
آی‌بی‌ام ترکیبی از سیستم‌ها را ارائه میدهد که توسعه زنجیره بلوکی سازمانی را برای ایجاد، استقرار و مدیریت پلتفرم‌های بلاک چینی برای کمپانی‌ها تسهیل می‌کند. این پروژه به ساده‌سازی پیچیده‌ترین فرایندهای یک‌پارچه‌سازی و مدیریت زنجیره بلوکی یاری میدهد و اطمینان حاصل می‌کند که سیستم به‌راحتی قابل استفاده و سازگار با سامانه‌های سنتی است.
هایپرلجر فابریک
هایپرلجر فابریک (Hyperledger Fabric) از سال ۲۰۱۵ ارائه راهکارهای سازمانی را آغاز کرده است. توسعه‌دهندگان این زنجیره بلوکی دارای مجوز را به‌نوعی طراحی کرده‌اند که برای عضویت و سیستم‌های انحصاری ایده‌آل است.
جامعه هایبرلجر فابریک در حال توسعه است و شامل بیش از ۱۸۵ کمپانی در بخش‌های مختلف، از جمله مراقبت‌های بهداشتی، مالی و فناوری، است.
ریپل‌نت (RippleNet)
زنجیره بلوکی ریپل از سال ۲۰۱۲ فعالیت خود را آغاز کرده است. کمپانی ریپل، سازنده این زنجیره بلوکی، با چالشی حقوقی از سوی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) روبرو شد ولی به‌تازگی موفقیت‌های بزرگی را در این پرونده حقوقی کسب کرده است. این پلتفرم قابلیت تسویه‌حساب در زمان واقعی و سرویس‌های اقتصادی بسیاری را به مشاغل ارائه میدهد. ریپل‌نت به‌طور ویژه برای کمک به بانک‌ها و کسب‌وکارها در نزول هزینه‌های جابجایی بین‌المللی پول طراحی شده است.
هدرا هش‌گراف
هدرا هش گراف (Hedera Hashgraph) یک دفتر کل توزیع‌شده نسل سوم است که ویژگی‌ها و کارایی بالایی را برای مشاغل ارائه میدهد. این پلتفرم با استفاده از مکانیزم اجماع تحمل خطای بیزانس غیرهم‌زمان (aBFT) عمل می‌کند و قابلیت توسعه را بدون به‌خطرانداختن ایمنی فراهم می‌سازد.
اتریوم سازمانی
اتریوم (Ethereum) به‌عنوان بزرگترین و پرکاربردترین نظام زیستی بلاک چین در لایه جهانی شناخته می‌شود. از این‌رو، تقاضای زیادی برای سرویس ها تجاری از سوی جامعه وجود دارد. راهکار زنجیره بلوکی سازمانی اتریوم از بلوغ پلتفرم اتریوم بهره می‌برد تا دسترسی آسان به ابزارهای لازم برای ادغام راهکارهای بلاک چین را به کسب‌وکارها ارائه دهد.
تزوس
تزوس (Tezos) یک زنجیره بلوکی با مکانیزم اثبات سهام (PoS) است که دسترسی مطمئن به برنامه‌های بدون مرکزیت و دیگر سرویس ها را به کسب‌وکارها ارائه میدهد. نشان حاکمیتی این پلتفرم XTZ است . تزوس یکی از بزرگترین پروژه‌های متن‌باز برای مشاغل و افراد است. تزوس به‌نوعی طراحی شده است که مقیاس‌پذیر و سازگار با محیطِ‌زیست باشد.
سؤالات متداول
زنجیره بلوکی یک پایگاه داده است که اطلاعات را در قالب زنجیره‌های از بلاک‌های مرتبط به هم ذخیره می‌کند. زنجیره بلوکی از فناوری رمزنگاری و ذخیره کردن بلوکی داده‌ها برای ایمنی و وضوح داده بهره می‌برد. تغییرناپذیری و جعل‌ناپذیری از مهم‌ترین ویژگی‌های زنجیره بلوکی است.
زنجیره بلوکی سازمانی نوعی زنجیره بلوکی است که برای نیازهای ویژه نهادهای و کسب‌وکارها طراحی شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های زنجیره بلوکی سازمانی محدودبودن دسترسی آن به نهادها و نهادهای مشخص مجوزدار است.
زنجیره بلوکی‌ها به‌لحاظ کنترل و دسترسی به سه دسته عمومی، ترکیبی، کنسرسیوم و خصوصی تقسیم می‌شوند. در زنجیره بلوکی‌های عمومی همه افراد بدون نیاز به هیچ مجوز خاصی امکان مشارکت در پلتفرم را دارند. این در حالی است که در زنجیره بلوکی‌های خصوصی و کنسرسیوم فقط افراد و نهادهای دارای مجوز این امکان را دارند. زنجیره بلوکی ترکیبی نیز ترکیبی از این دو ویژگی را دارد.
جمع‌بندی
زنجیره بلوکی سازمانی یک فناوری پیشرفته است که به نهادها امکان میدهد تراکنش‌ها و داده‌های خود را به‌صورت امن، شفاف و بدون دلال مدیریت کنند. این فناوری با ایجاد یک دفتر کل توزیع‌شده و تغییرناپذیر، باعث نزول هزینه‌ها و بالا رفتن اعتماد بین طرفین می‌شود. علاوه‌بر ایمنی و وضوح، زنجیره بلوکی سازمانی امکاناتی مانند قراردادهای هوشمند و همکاری بین نهادها را نیز فراهم می‌کند. با وجود چالش‌های قابلیت توسعه و هزینه‌ها، این فناوری می‌تواند به نهادها در بهبود کارایی و رقابت‌پذیری کمک کند.
