سیاست پولی در ارزهای دیجیتال چیست؟ بررسی معنا و تاثیرات Monetary Policy

سیاست پولی در ارزهای دیجیتال به مکانیزم‌هایی اشاره دارد که برای مدیریت عرضه و تعداد نشان‌های در جریان پروژه موردنظر استفاده می‌شوند. این مکانیزم‌ها برای اطمینان از پایداری، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری نرخ یک رمز ارز در طول زمان طراحی شده‌اند.

برخلاف ارزهای فیات که توسط بانک‌های مرکزی کنترل می‌شوند، ارزهای دیجیتال از استاندارد‌های بدون مرکزیت برای تنظیم خود استفاده می‌کنند. این استاندارد‌ها با ابزارهایی مثل پاداش بلاک، تغییرات نرخ، سختی ماینینگ و نرخ عرضه نشان به تعادل بازار کمک می‌کنند. بیت کوین نیز به عنوان اولین و شناخته‌شده‌ترین رمز ارز، دارای عرضه محدودی است و با گذشت زمان، تولید آن نزول می‌یابد. در ادامه به بررسی زوایای مختلف این معنا کلیدی در بازار رمزارزها و مقایسه آن با بازارهای سنتی می‌پردازیم.

سیاست پولی در ارزهای دیجیتال چیست؟

سیاست پولی در دنیای ارزهای دیجیتال به مجموعه‌ای از مکانیزم‌ها گفته می‌شود که برای مدیریت عرضه و گردش این ارزها به کار می‌روند. هدف اصلی این مکانیزم‌ها تضمین پایداری، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری نرخِ یک رمز ارز در طول زمان است.

بیت کوین به عنوان اولین و شناخته‌شده‌ترین رمز ارز، دارای عرضه محدودی برابر با ۲۱ میلیون واحد است. می‌دانیم که با گذشت زمان، سرعت تولید بیت کوین جدید به‌طور پیوسته نزول می‌یابد و در نهایت به صفر نزدیک می‌شود که این امر منجر به ایجاد یک وضعیت انقباضی در بازار می‌شود.

تفاوت سیاست پولی در ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال چیست؟

گفتیم که برخلاف ارزهای فیات سنتی که توسط بانک‌های مرکزی و حکومت‌ها کنترل می‌شوند، ارزهای دیجیتال به استاندارد‌های بدون مرکزیت برای مدیریت سیاست پولی خود متکی هستند. این استاندارد‌ها برای تنظیم عرضه رمز ارز تحت مدیریت خود، غالباً از متدهای مختلفی ازجمله پاداش بلاک، تغییر سختی ماینینگ و نرخ‌های تولید نشان‌های جدید استفاده می‌کنند.

مثلاً ، بیت ‌کوین دارای سقف ثابت عرضه ۲۱ میلیون واحدی است. با گذر زمان، سرعت تولید کوین‌های جدید توسط این پلتفرم به‌تدریج نزول می‌یابد و در نهایت یک حالت ضدتورمی را می‌سازد که باعث میل‌کردن نرخ عرضه ارزهای جدید به صفر می‌شود.

از طرف دیگر، بعضی از ارزهای دیجیتال امکان دارد از مکانیزم‌های جایگزینی مانند اجماع اثبات سهام (PoS) که از استیکینگ (Staking) برای تشویق به فعالیت در پلتفرم و کنترل عرضه نشان‌ها بهره می‌برد، برای مدیریت سیاست پولی خود استفاده کنند.

نرخ پولی ارزهای دیجیتال از کجا می‌آید؟

تقریبا مشابه هر ارز یا دارایی دیگری، نرخ ارزهای دیجیتال هم از ارزشی که خود مردم به آن‌ها می‌دهند نشأت می‌گیرد. نرخ یک رمز ارز عمدتاً تحت اثر نیروهای اصلی بازار یعنی عرضه و نیاز قرار دارد؛ اگر تعداد خریداران یک رمز ارز نسبت به تعداد فروشندگان آن بیشتر باشد، طبیعتاً آن رمز ارز گران‌تر خواهد شد. در طرف مقابل، اگر تعداد فروشندگان بیشتر از خریداران باشد، نرخ نزول خواهد یافت.

کاربرد، ایمنی و پذیرش از دیگر عوامل تأثیرگذار بر نرخ یک رمز ارز هستند. مثلاً ، ارز دیجیتالی که به‌عنوان یک شکل پرداخت به رسمیت شناخته شده و دارای کاربرد مشخص است، احتمالاً بیشتر از ارزی که پذیرش گسترده‌ای ندارد، نرخ خواهد داشت. بنابراین، بدیهی است که نرخ ارزهای دیجیتال داری ویژگی‌های امنیتی قوی و سابقه قابل‌اطمینان بیشتر، بالاتر از ارزهایی باشد که ایمنی ضعیف یا سابقه هک و ضعف‌های امنیتی داشته‌اند.

چه کسی سیاست پولی بیت کوین را کنترل می‌کند؟

سیاست پولی بیت کوین توسط مقررات گنجانده‌شده در داخل استاندارد نرم‌افزار این رمز ارز کنترل می‌شود که متن‌باز است و به‌صورت بدون مرکزیت عمل می‌کند. به عبارت دیگر، مقررات این استاندارد، تعیین‌کننده چگونگی تولید و توزیع کوین‌های «BTC» جدید در طول زمان هستند. علاوه‌براین، هرگونه تغییر پیشنهادی در استاندارد باید توسط اکثریت کاربران پلتفرم تأیید شود که تمرکززدایی بیشتر آن را به‌همراه دارد.

به‌طور دقیق‌تر، برنامه تولید و توزیع ارزهای جدید تعبیه‌شده در استاندارد بیت کوین به‌عنوان پایه سیاست پولی آن عمل می‌کند. تعداد کل ارزهای BTC قابل تولید برابر ۲۱ میلیون واحد درنظر گرفته شده است. این واحدهای جدید نیز از طریق فرآیندی به نام ماینینگ تولید می‌شوند که در آن، کاربران برای حل مسائل ریاضی پیچیده با یکدیگر رقابت کرده و پاداش کار خود را که شامل بیت کوین‌های تازه تولیدشده است، از پلتفرم دریافت می‌کنند.

پاداش ماینینگ بیت کوین به‌طور خودکار پس از هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک (تقریباً هر چهار سال یکبار) نصف می‌شود که به آن «هاوینگ (Halving)» می‌گویند. در نتیجه این قانون، با گذشت زمان، نرخ تولید BTCهای جدید نزول می‌یابد که در نهایت با رسیدن به سقف ۲۱ میلیون واحدی، صفر خواهد شد. یکی از اجزای اصلی سیاست پولی بیت کوین، عرضه ثابت آن است که به حفظ نادر بودن و جلوگیری از تورم آن یاری میدهد.

ارزهای دیجیتال چگونه بر سیاست پولی حکومت‌ها اثر می‌گذارند؟

علاوه‌براینکه خود ارزهای دیجیتال در سیستم‌شان دارای سیاست‌های پولی هستند، توانایی تأثیرگذاری بر سیاست‌های پولی کشورها و بانک‌های مرکزی را هم دارند. البته باوجودی‌که اثر دقیق پروژه‌های کریپتویی بر سیاست‌های پولی به میزان استفاده و یکپارچگی آن‌ها در سیستم مالی فعلی بستگی دارد، ولی چند جنبه را می‌توان بررسی کرد از جمله:

• کنترل کمتر بر عرضه پول
• منابع داده جدیدتر
• رقابت بیشتر
• شمول مالی بهتر

کنترل کمتر بر عرضه پول

به‌دلیل ماهیت بدون مرکزیت ارزهای دیجیتال و نبود یک نهاد مرکزی کنترل‌کننده، امکان دارد میزان تأثیرگذاری ابزارهای استاندارد سیاست پولی نظیر چاپ پول یا تغییر نرخ بهره بر ارزهای فیات با ارزهای دیجیتال یکسان نباشد. این اتفاق می‌تواند قدرت بانک‌های مرکزی در تأثیرگذاری بر مجموع پول فیات در جریان را محدود کند.

منابع داده جدیدتر

یکی از کاربردهای مهم حجم بالای داده‌های تراکنشی تولیدی توسط ارزهای دیجیتال، کسب دیدگاه درخصوص رفتار مصرف‌کننده و الگوهای اقتصادی گسترده‌تر است. بنابراین اهمیت دارد که بانک‌ها نحوه ادغام این داده‌ها در فرآیندهای تصمیم‌گیری خود را یاد بگیرند.

رقابت بیشتر

ازآنجایی‌که ارزهای دیجیتال یک روش پرداخت و ذخیره نرخ جایگزین ارائه می‌دهند، قابلیت رقابت با ارزهای فیات سنتی را دارند. این امر می‌تواند فشاری را بر بانک‌های مرکزی برای حفظ ثبات و نرخ ارزهای ملی‌شان ایجاد کند. علاوه‌براین، بانک‌ها در پاسخ به تهدید بالقوه ارزهای دیجیتال در حال آزمایش رمز ارز بانک مرکزی یا ملی (CBDC) هستند که می‌تواند سیستم‌های بانکی و پرداخت سنتی را مختل کند.

شمول مالی بهتر

ارزهای دیجیتال پتانسیل فراهم‌آوری دسترسی مالی و شمول بیشتر برای افراد و کمپانی‌هایی که امکان دارد به سرویس ها بانکی سنتی دسترسی نداشته باشند را دارند. در نتیجه، چون بانک‌های مرکزی نیاز به بررسی نحوه رفتار و کارایی یک سیستم مالی متنوع‌تر و غیرمتمرکزتر خواهند داشت، امکان تغییر سیاست پولی نیز وجود دارد.

آیا استیبل کوین‌ها، مکانیسم جابجایی سیاست پولی را تغییر می‌دهند؟

استیبل کوین‌ها می‌توانند عملکردی متفاوت از سیستم‌های بانکی و پرداخت سنتی داشته باشند و روش پرداخت و ذخیره نرخ جایگزینی را ارائه دهند که پتانسیل تغییر نحوه جابجایی سیاست پولی را داشته باشد.

در یک مکانیسم جابجایی سیاست پولی (Monetary Policy Transmission Mechanism) کلاسیک، از ابزارهای مختلفی مانند تغییر نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی برای تأثیرگذاری بر عرضه پول، اقدامات مؤسسات مالی و رفتار افراد استفاده می‌شود. بااین‌حال، استیبل کوین‌ها امکان دارد رفتار مجزایی از این ابزارهای سنتی داشته باشند و مستقیماً تحت اثر تغییرات نرخ بهره یا سایر ابزارهای سیاست پولی قرار نگیرند.

مثلاً، استیبل کوین‌ها امکان دارد در مقاطع مختلف، خصوصا در دوره‌های تلاطم بازار یا عدم اطمینان اقتصادی، به‌عنوان یک دارایی امن (Safe-haven Asset) درنظر گرفته شوند. در این زمان‌ها، محبوبیت استیبل کوین‌ها بالا رفتن می‌یابد که می‌تواند اثر ابزارهای سیاست پولی سنتی مانند بالا رفتن نرخ بهره را بر ارزهای دیجیتال نزول دهد.

علاوه‌براین، اگر استیبل کوین‌ها با پذیرش گسترده عموم مردم مواجه شوند، امکان دارد تقاضا برای ارزهای فیات سنتی را تغییر دهند و بر اثربخشی سیاست پولی اثر بگذارند. بااین‌حال، برای درنظرگرفتن اثر استیبل کوین‌ها بر کل اقتصاد و ادغام آن‌ها در چارچوب‌های سیاست خود، امکان دارد بانک‌های مرکزی نیاز به توسعه استراتژی‌های جدیدی داشته باشند.

چگونه رمز ارز بانک مرکزی می‌تواند بر سیاست پولی اثر بگذارد؟

معیارهای طراحی نظیر لایه حریم خصوصی (داشتن تراکنش‌های ناشناس یا امکان ردیابی کامل) که در ساخت ارزهای دیجیتال بانک مرکزی نقش دارند، می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر سیاست پولی حکومت‌ها داشته باشند.

مثلاً اگر معیاری تحت عنوان طراحی حریم خصوصی را در نظر بگیریم، امکان دارد دو سناریوی زیر ایجاد را داشته باشیم:

سناریو ۱: تراکنش‌های ناشناس و غیرقابل‌ردیابی

اگر یک CBDC به‌شکل کاملاً ناشناس و غیرقابل‌ردیابی طراحی شود، امکان دارد توسعه بعضی از ابزارهای سیاست پولی را که به داده‌های تراکنش‌ها جهت کنترل و کنترل عرضه پول متکی هستند، برای بانک‌های مرکزی دشوارتر کند.

مثلاً، اگر یک رمز ارز ملی کاملاً ناشناس باشد، شناسایی و توقف فعالیت‌های غیرقانونی همچون پول‌شویی و فرار مالیاتی را که قادر به تأثیرگذاری بر ثبات سیستم مالی و کارآمدی سیاست پولی هستند، برای بانک‌های مرکزی چالش‌برانگیزتر خواهد کرد.

علاوه‌براین، استفاده از CBDCها برای اجرای سیاست‌هایی نظیر محدودیت‌های سرمایه‌ای یا نرخ‌های بهره منفی نیز می‌تواند مشکلات کنترل و مقررات‌گذاری توسط بانک‌های مرکزی را به‌دنبال داشته باشد:

محدودیت‌های سرمایه‌ای

محدودیت‌های سرمایه‌ای آن دسته از محدودیت‌هایی هستند که مقدار کل رمز ارز ملی قابل مالکیت توسط یک فرد یا نهاد را مشخص می‌کنند. این موانع غالباً به‌عنوان یک اقدام برای جلوگیری از احتکار CBDCها و ترویج مصرف که به رونق اقتصادی یاری میدهد، به‌کار می‌روند.

 باوجوداین، محدودیت‌های سرمایه‌ای امکان دارد تأثیرات غیرمنتظره‌ای، مانند بالا رفتن تقاضا برای دارایی‌های جایگزین یا تغییر در ترکیب عرضه پول، داشته باشد.

نرخ بهره منفی

نرخ بهره منفی زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ بهره بر سپرده‌ها منفی باشد؛ یعنی سپرده‌گذاران به‌جای اینکه برای نگهداری پول‌هایشان در بانک‌ها بهره دریافت کنند، حتی باید مبلغی را هم به آن‌ها بپردازند. این بدین معناست نرخ‌های بهره بر سپرده‌ها به زیر صفر رسیده است. زمانی که بانک مرکزی به‌دنبال تشویق مردم به سرمایه‌گذاری و مصرف در دوره‌های رکود اقتصادی است، از سیاست نرخ بهره منفی استفاده می‌کند تا افراد پول‌هایشان را از بانک‌ها خارج کنند.

حالا اگر ارزهای دیجیتال ملی ماهیت بهره‌ده داشته باشند، بانک‌های مرکزی فرصت اجرای سیاست‌های نرخ بهره منفی را برای تشویق مردم به مصرف و جلوگیری از احتکار خواهند داشت. بااین‌حال، سیاست‌های نرخ بهره منفی امکان دارد تأثیرات غیرمنتظره‌ای هم داشته باشد؛ با نزول انگیزه برای سپرده‌گذاران جهت نگهداری پول در بانک‌ها، ناپایداری مالی را بالا رفتن دهد.

سناریو ۲: تراکنش‌های شفاف و قابل‌ردیابی

اگر یک CBDC طراحی شفاف و قابل‌ردیابی داشته باشد، چشم‌انداز مفیدی را راجع به رفتار مصرف‌کننده و الگوهای اقتصادی برای  بانک‌های مرکزی فراهم می‌کند. باوجوداین، چنین ساختاری دلواپسی‌هایی را راجع به حریم خصوصی و مسائل شخصی افراد نیز به‌دنبال دارد.

بنابراین، بانک‌های مرکزی باید تعادل بین این سیاست‌ها را به‌دقت درنظر گرفته و ارزهای دیجیتال ملی را به‌نوعی طراحی کنند که توسعه و ثبات اقتصادی را به‌همراه داشته باشند و درعین‌حال، خطر وقوع یک بحران مالی جهانی دیگر را به حداقل برسانند.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

سیاست پولی (Monetary Policy) در ارزهای دیجیتال شامل مکانیسم‌هایی برای کنترل عرضه و تعداد کوین‌های در جریان یک پروژه کریپتویی است که با هدف پایداری و ثبات نرخ‌ها طراحی شده‌اند. از بین انواع ارزهای دیجیتال، شاید بتوان گفت که استیبل کوین‌ها و ارزهای دیجیتال ملی کشورها بیشترین تاثیر را بر سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی نظیر نرخ بهره و محدودیت‌های سرمایه‌ای خواهند داشت.