بالاخره سامانه آنلاین خریدوفروش طلا خوب است یا بد؟/ وضوح هنوز وجود ندارد
به گزارش ایران ماین، روزنامه هم میهن نوشت: خبر معطل ماندن سفارش‌های تحویل طلای یکی از پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا از یک‌سو و اعلام موجودی طلای بانک کارگشایی که بعضی ادعا می‌کنند کمتر از برآوردهاست، تبدیل به بهانه‌ای برای برشمردن معایب خریدوفروش طلای دست دوم با این مدل شده است.
باتوجه به حساسیت موضوع، این سؤال ذهن افراد را به خود مشغول داشته که آیا اساساً می‌توان به این مدل برای خرید طلا اعتماد کرد؟ نکند اتفاقاتی مانند کوروش کمپانی یا حتی مؤسسات قرض‌الحسنه در کمین کاربران این پلتفرم‌ها باشد؟ در چنین شرایطی، چطور می‌توان به کسب‌وکارها اعتماد کرد؟
داستان قدیمی مقاومت در برابر ابتکار
در غیاب سازوکار تنظیم‌گرانه صحیحی که بتواند خیال کاربران را از این مدل از سرمایه‌گذاری راحت کند، اخبار و اطلاعات غلط دست‌به‌دست می‌چرخد و بعضی اینفلوئنسرهای اقتصادی نیز به آن دامن می‌زنند. درست است که در مورد طلا به‌دلیل ارزشمندی آن و کارکرد سرمایه‌گذاری، حساسیت‌های ویژه‌ای وجود دارد، ولی مقاومت در برابر ابتکار یک داستان قدیمی است. طبیعی است که در مواجهه با ابتکار بااحتیاط رفتار کنیم، ولی مخالفت تمام و کمال با آن چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
مشابه چنین فرآیندی را به شیوه دیگر در خریدهای حضوری نیز شاهد هستیم. مثلاً در مورد خریدوفروش طلا، احتمالاً افراد به اولین طلافروشی که سر راه‌شان قرار دارد، برای این کار مراجعه نمی‌کنند، زیرا حتی در خرید حضوری طلای دست دوم هم امکان دارد کم‌فروشی صورت گیرد یا طلایی با عیار پایین به خریدار فروخته شود. حتی برای خرید سکه، نکات مختلفی ذکر می‌شود تا با پیروی آنها، مردم در دام متقلبان و کلاهبرداران نیفتند.
ازجمله خطراتی که برای خریدوفروش آنلاین طلای دست دوم ذکر می‌شود، تقلبی بودن یا پایین بودن عیار طلایی است که به کاربران تحویل داده می‌شود که چنان‌که گفته شد، در خرید حضوری نیز این ریسک وجود دارد. همچنین خطر خالی‌فروشی کماکان مهم‌ترین خطری است که از آن یاد می‌شود. ولی آیا این مخاطرات به‌نوعی هستند که هیچ چاره‌ای نمی‌توان برای حل آنها در نظر گرفت؟
حساب و کتاب‌ها غلط است
ایران اولین جایی در جهان نیست که در آن خریدوفروش طلای آب‌شده به‌صورت آنلاین صورت می‌پذیرد. در کشورهایی چون آمریکا، کانادا، استرالیا، انگلستان، سوئیس، امارات‌متحده عربی و... نیز این امکان در اختیار شهروندان گذاشته شده و چندین کسب‌وکار حول آن شکل گرفته‌اند. کسب‌وکارهایی که الزاماً باید شفاف باشند و تحت کنترل دقیق رگولاتور قرار می‌گیرند. به‌علاوه آگاهی‌رسانی به کاربران و آموزش راجع به اینکه چگونه پلتفرم دارای اعتبار را تشخیص دهند و از سرمایه خود مراقبت کنند، ازجمله اقداماتی است که در این کشورها صورت می‌پذیرد تا مردم بتوانند سرمایه‌گذاری‌ای امن و راحت را تجربه کنند.
ولی در ایران، با وجود اینکه تعداد کاربران نشان از اشتیاق‌شان به این مدل از خرید و سرمایه‌گذاری دارد، به‌جای ارتقا آگاهی و بالا رفتن سواد افراد در مواجهه با این پلتفرم‌ها، با انکار این نیاز و مه‌آلود کردن فضا، شرایطی ایجاد شده که تشخیص سره از ناسره را بسیار دشوار کرده است.
گفته می‌شود پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا در ایران بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر مخاطب دارد. براساس خبری که ایرنا ۱۵ بهمن‌ماه منتشر کرده، این را سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس ایمنی اقتصادی فراجا گفته و از فقدان کنترل کافی روی پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا شکایت داشته و راجع به خالی‌فروشی هشدار داده است. او همچنین افزوده که میزان طلای ذخیره‌شده این پلتفرم‌ها در بانک کارگشایی حدود ۱/۵ تُن است. بعضی در فضای مجازی از رقم اعلام‌شده راجع به تعداد کاربران و میزان طلای ذخیره‌شده نتیجه گرفته‌اند که اکثر پلتفرم‌ها در حال خالی‌فروشی هستند.
در حساب و کتاب آنها، هر مخاطب به‌طور متوسط یک گرم طلا خریده است، این درحالی‌است که اولاً بعضی سامانه‌ها مانند میلی، به‌نوعی طراحی شده‌اند که حداقل میزان سرمایه‌گذاری معادل یک میلی‌گرم طلا باشد (این ازقضا یکی از مزیت‌های خرید آنلاین طلا به حساب می‌آید)؛ ثانیاً بعضی کاربران امکان دارد طلای خود را فروخته باشند یا معادل فیزیکی‌اش را تحویل گرفته باشند.
اساساً این سؤال وجود دارد که ۸ تا ۱۰ میلیون نفر مخاطب این پلتفرم‌ها با چه ملاکی شمارش شده‌اند؟ آیا صرفاً نصب یک اپ می‌تواند فردی را در شمار کاربران قرار دهد؟ یا حداقل باید یک معامله در این پلتفرم‌ها به ثبت رسانده باشد؟ یا استانداردهای سختگیرانه‌تری مد نظر است و به کسانی عنوان مخاطب اطلاق می‌شود که در هفته حداقل یک معامله را انجام دهند؟ نامعلوم بودن معنا «مخاطب» در این اطلاع‌رسانی سبب می‌شود نتوان میزان طلای خریداری‌شده توسط این افراد را پیش‌بینی کرد.
با این‌همه خالی‌فروشی بسیار مسئله مهمی است که به‌نوعی اخلال در نظام اقتصادی را سبب می‌شود و حتماً باید از آن جلوگیری کرد؛ به‌دلیل اهمیت این موضوع، به دستور بانک مرکزی باید تمام پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا، معادل فیزیکی طلای خریداری‌شده توسط کاربران را در بانک ذخیره کنند. سعید صادقی، معاون بازاریابی و عضو هیئت‌مدیره میلی راجع به اهمیت عدم خالی‌فروشی در این کسب‌وکار و سازوکار پیروی کردن آن می‌گوید: «ما در میلی از ابتدا روی یک اصل پایبند بوده و هستیم و آن این است که طلایی را که نداشته باشیم، برای فروش نمی‌گذاریم.
تمام طلای کاربران قبل از عرضه، تأمین و ذخیره می‌شود. ما دو روش برای این کار داریم که به ما ثابت کند خالی‌فروشی اتفاق نمی‌افتد. روش اول یک سازوکار داخلی بوده که میلی از ابتدا آن را در پیش گرفته است. به این شکل که ما ابتدا طلا را تأمین می‌کنیم، فاکتور رسمی طلا را در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می‌کنیم و بعد از آن در وب‌سایت‌مان موجودی طلا را به اندازه طلایی که خریده بودیم، شارژ می‌کنیم.
هروقت هم که این موجودی رو به پایان باشد، با اخطاری مواجه می‌شویم که هم اجازه خرید را از کاربران می‌گیرد و هم به میلی اطلاع می‌دهد که وقت تأمین طلاست. البته تا امروز باتوجه به پلتفرم تأمین قدرتمندی که به‌دلال بنکداری‌مان در این حوزه داریم، توانسته‌ایم طلا را در هر ثانیه تأمین کنیم و زمانی نباشد که میلی موجودی طلا برای فروش نداشته باشد.»
صادقی از سپرده‌گذاری رسمی طلا در بانک کارگشایی به‌عنوان سازوکار دوم و بیرونی یاد می‌کند و می‌گوید: «نهادهای نظارتی از آبان‌ماه امسال پلتفرم‌ها را ملزم کردند که کل موجودی پلتفرم‌های خود را باتوجه به فروش‌شان در بانک کارگشایی ذخیره کنند. در این میان البته بخشی از طلا در نمایندگی‌ها و شعب جهت تحویل به کاربران وجود دارد.»
آیا روی این مسئله نظارتی نیز صورت می‌گیرد؟ چنان‌که صادقی می‌گوید، از آنجا که نهاد متولی این حوزه، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی بوده، ولی در حال حاضر وضعیت مبهمی دارد، مرکز تتا یک کمیته اقدام مشترک ترتیب داده که در آن نمایندگانی از دادستانی، فتا، واجا، فراجا، بانک مرکزی، صمت، اتاق اصناف، اتحادیه طلا، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و... روی پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا، خصوصاً آن دسته که تعداد مخاطب بیشتری دارند، کنترل می‌کنند.
او توصیه می‌کند که کاربران هم برای آنکه در تله خالی‌فروشی گرفتار نشوند، اول از همه از پلتفرمی خرید خود را انجام دهند که امکان تحویل فیزیکی طلا را داشته باشد و به‌شکل واضح و مشخص سازوکار آن را تعیین کند. همچنین داشتن سپرده فیزیکی طلا در بانک، اطمینان خاطر دیگری است که به معنی تعهد کسب‌وکار به عدم خالی‌فروشی است.
صادقی در ادامه می‌افزاید: «چک کردن مجوزهای لازم نیز می‌تواند به کاربران کمک کند. وضوح در تأمین و خرید طلا مثل ثبت فاکتورها در سامانه جامع تجارت الکترونیک بسیار می‌تواند به بالا رفتن حس اعتماد کمک کند. میلی از ابتدا این سازوکار را داشته و به آن پایبند بوده است. مردم به‌طورکلی لازم است در مواجهه با بازار سرمایه هشیار عمل کنند. وقتی موضوع سرمایه‌گذاری مطرح است، طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد.
باید سعی کنند پلتفرم‌های قانونی و خوب این حوزه را شناسایی کنند و چک‌لیستی داشته باشند که براساس آن پلتفرم مورد اعتماد خود را انتخاب کنند. بررسی نظرها در پلتفرم‌هایی که اپ این کسب‌وکارها را برای دانلود قرار می‌دهند، امتیازشان، مقررات، مقررات و... همگی می‌توانند کاربران را به داشتن یک انتخاب درست هدایت کنند.»
تمام فاکتورها مشخص هستند
شاید یک توصیه کلیدی بتواند کاربران را از سردرگمی نجات دهد و آن «وضوح» است. کسب‌وکاری که قواعد و مقررات را پیروی می‌کند و سرویس ها مناسبی را به مخاطب ارائه می‌دهد، نگران وضوح نخواهد بود. چنان‌که پیش‌تر نیز در گزارش‌هایی تأکید کرده‌ایم، قول‌وقرارهای مبهم، معلوم نبودن جای شعب، نحوه تحویل فیزیکی، کارمزدها و امثالهم همگی می‌توانند نشانه‌هایی مبنی بر پیروی نشدن مقررات باشند. صادقی می‌گوید با آگاهی از اهمیت این مسئله، از همان ابتدا در میلی، «وضوح» را به‌عنوان یک اصل پذیرفته و به آن پایبند بوده‌اند.
او راجع به اقداماتی که تا امروز در همین راستا داشته‌اند، می‌گوید: «ما یک نشست خبری برگزار کردیم که تمام جزئیات کسب‌وکار را به اطلاع خبرنگاران به‌عنوان نمایندگان مردم برسانیم. رسیدهای‌مان از سپرده‌گذاری طلا در بانک کارگشایی موجود است تا خیال کاربران‌مان از تحویل طلای فیزیکی راحت باشد. امکان تحویل فیزیکی طلا را در نمایندگی‌های خود ایجاد کرده‌ایم و دو شعبه در تهران و شعبی در ساری، کرج، قم، تبریز و مشهد داریم. خرید و فروش‌مان در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می‌شود و همیشه و همه‌حال خود را پاسخگو می‌دانیم.»
او در زمینه نحوه تأمین طلا در میلی توضیح می‌دهد: «میلی همواره طلای کاربران را از مسیرهای شفاف و رسمی تأمین می‌کند. یعنی تمام فاکتورهای تأمین طلایش توسط افرادی که جواز کسب اتحادیه طلا و جواهر تهران را دارند و از بنکداران قدیمی بازار هستند، تأمین می‌شود. اکر بخواهم ساده بگویم، روند تأمین طلای میلی این‌گونه است که در ابتدا طلا ازطریق بازار رسمی تأمین می‌شود، بخشی از طلا به‌صورت سپرده در بانک کارگشایی گذاشته می‌شود که در حال حاضر ۴۷۸ کیلوگرم است. بخشی از طلا نیز در نمایندگی‌ها، شعب و کارگاه‌های تحت کنترل ذخیره و آماده تحویل به کاربران است.»
اختلاف میان طلایی که میلی باید ذخیره کردن کند و مقداری که در حال حاضر در بانک کارگشایی وجود دارد، سوژه بعضی کاربران پلتفرم‌های اجتماعی شده و از این رفتار به‌عنوان یک رفتار بی‌ضابطه یاد می‌شود. صادقی در این باره توضیح می‌دهد: «طلایی که ما به کاربران خود تحویل می‌دهیم، شمش‌های پنج گرمی با پلمب و استاندارد است. طبیعی است که نتوانیم طلای آب‌شده را در بانک کارگشایی تبدیل به شمش کنیم. بنابراین بخشی از این طلا برای تبدیل شدن به شمش یا تحویل شدن به کاربران در کارگاه‌ها و شعب قرار دارد. بر این اساس، موجودی میلی در شعبه سون سنتر (تهران) ۲۵ کیلو مصنوعات و ۳۵۰۰ گرم
شمش است. در شعبه ۱۵ خرداد (تهران) ۲۵ کیلو مصنوعات و ۴۴۰۰ گرم شمش وجود دارد و موجودی شمس‌العماره نیز ۴۴۰۰ گرم است. نمایندگی تبریز ۲۴۰ گرم، اصفهان ۷۶۰ گرم، قم ۵۵ گرم، کرج ۱۳۳۰ گرم شمش در اختیار دارند. تمام نمایندگی‌ها اجازه‌نامه رسمی از اتحادیه طلا و جواهر استان خود دارند و فعالیت آنها هم کاملاً قانونی و تحت کنترل است و به نهادهای نظارتی هم گزارش داده‌ایم که این میزان طلا در نمایندگی‌هایمان است.
مراقب کارمزدها باشید
یکی از مواردی که کاربران هنگام انتخاب پلتفرم لازم است به آن توجه کنند، کارمزد تحویل فیزیکی طلاست. بعضی پلتفرم‌ها، طلای در مقادیر کم را به‌صورت سکه پارسیان تحویل کاربران می‌دهند و برای مقادیر بالای آن اعلام کرده‌اند که طلای آب‌شده به کاربران تحویل می‌دهند. میلی برای آنکه هم بتواند عیار طلا را تضمین کند و هم مخاطب متحمل پرداخت کارمزدهای بالا در زمان تحویل نشوند، شمش‌های استاندارد و پلمب‌شده را به کاربرانش تحویل می‌دهد.
صادقی با اشاره به اینکه یک‌سوم طلای موجود در بانک کارگشایی متعلق به میلی است، توضیح می‌دهد: «سکه‌های پارسیان کارمزد بالایی دارند، درحالی‌که طلایی که ما ارائه می‌دهیم، تنها ۳ درصد کارمزد ضرب و بسته‌بندی استاندارد به آن تعلق می‌گیرد. به‌علاوه ما همواره طلای مورد نیاز خود را از بنکداران دارای مجوز تأمین کرده و تضمین می‌کنیم و در شمش‌های استاندارد تحویل می‌دهیم. خودمان برای ضرب شمش کارگاه داریم و همان‌طور که گفتم در تلاش هستیم شمش‌های یک گرمی را نیز ضرب کرده و در بازار عرضه کنیم و تمام این فرآیندها نیز تحت کنترل مراجع قانونی است.
کمیته اقدام مشترک بر روندها کنترل می‌کند و ما هم در راستای وضوح، همه موارد را به کاربران اعلام می‌کنیم. کاربران هم می‌توانند طلای خود را در سامانه نگه دارند، هم می‌توانند به‌شکل فیزیکی آن را تحویل بگیرند. نمایندگی‌ها و شعب ما دارای مجوز هستند و باتوجه به جواز بنکداری‌مان به پلتفرم تأمین طلای قدرتمندی متصل هستیم.
ما در میلی طلای ۱۸ عیار آب‌شده استاندارد ارائه می‌دهیم و بخش قابل‌توجهی از کارمزدی که از مخاطب دریافت می‌کنیم، صرف هزینه زیرساخت شمش‌هایی می‌شود که افراد تحویل می‌گیرند. کاربران می‌توانند این شمش‌ها را به نمایندگی‌های خود میلی بفروشند. همچنین این شمش‌ها قابل فروش در تمام طلافروشی‌های سراسر کشور است که به‌شکل رسمی فعالیت می‌کنند، زیرا از طرف میلی تضمین عیار و اصالت دارند.»
لزوم آگاهی‌رسانی
ابتکار در هر زمینه‌ای معمولاً در ابتدا مخالفانی دارد. به‌خصوص تا زمانی که سازوکار تنظیم‌گری آن به‌درستی مشخص نگردیده باشد. مشابه این مورد را می‌توان به‌کرات در سال‌های اخیر مشاهده کرد. یکی از مواردی که اتفاقاً همچنان درگیر فرآیندهای تنظیم‌گری است، صرافی‌های تبادل رمزارز هستند که میلیون‌ها مخاطب در کشور دارند. طبیعتاً هروقت که ابتکار‌ای اتفاق می‌افتد و روندهای آن برای عموم مردم ناآشناست، عده‌ای سعی در سوءاستفاده از ناآگاهی مردم را دارند.
